W latach 2007-2013 Polska notowała relatywnie wysoki na tle innych krajów UE wzrost gospodarczy. Widać jednak wyraźnie bariery w jego utrzymaniu w kolejnych latach. Co robić? Postawić na wiedzę i innowacje.
Część ekonomistów wskazuje na możliwy dalszy wzrost gospodarki, ale na „trwale” niskim poziomie. Nie zapewni on szybkiego spełnienia aspiracji społecznych, w tym np. znaczącego podniesienia poziomu wynagrodzeń i jakości życia, oraz grozi stopniową utratą przewag konkurencyjnych polskiej gospodarki i eksportu.
Obiegowa już, ale zwykle niepodważana opinia mówi, że polskiego wzrostu nie można dłużej opierać na taniej sile roboczej. Trudną, ale obiecującą perspektywą jest promowanie inteligentnego rozwoju gospodarki, tj. opartego na wiedzy i innowacjach.
Uwarunkowania
Zadanie, choć niełatwe, jest nieco prostsze niż w poprzednich latach. Ten sam cel stawia UE, czyniąc ze wspierania gospodarki opartej na wiedzy priorytet „Strategii Europa 2020”. Na lata 2014-2020 Unia zwiększyła pulę środków (do 70,2 mld euro) w porównaniu do poprzednich programów ramowych, wprowadziła też nowe instrumenty jego wdrażania w postaci projektów przewodnich (inicjatyw flagowych).
Polska stopniowo przygotowywała się do wjazdu na te nowe tory; przedsiębiorstwa w coraz większym stopniu inwestują w innowacje, a różnego typu ośrodki naukowe i badawcze – korzystając z pomocy unijnej – zbudowały w latach 2007-2013 dobrą bazę z wyposażeniem.
Rośnie wprawdzie liczba zgłoszeń wynalazków do Urzędu Patentowego RP (z 2392 w 2007 r. do 4237 w 2013 r.), ale Polska ma ciągle znikomy udział w zgłoszeniach międzynarodowych, zgodnie z PCT (układ o współpracy patentowej) – 0,16 proc.
Wyzwania
Nadal nie należymy do grona liderów innowacyjności, a wdrażanie nowoczesnych technologii oparte jest w dużej mierze na ich imporcie.
Od wielu lat mamy znacznie niższy od liderów (3-4 razy) poziom nakładów wewnętrznych na badania i prace rozwojowe. W 2013 r. wyniosły one ponad 14,42 mld złotych i stanowiły 0,87 proc. naszego PKB.
Według założeń, nakłady na B+R w relacji do polskiego PKB mają osiągnąć w 2020 roku średni poziom unijny, tj. 1,7 proc. PKB. W wymiarze wartościowym będzie to oznaczać ich podwojenie.
***
Nakłady na B+R a polskie PKB
GERD – nakłady wewnętrzne na badania i prace rozwojowe
GERD (mld zł)
2009 – 9,7
2010 – 10,42
2011 – 11,69
2012 – 14,35
2013 – 14,32
Relacja GERD do PKB (w %)
2009 – 0,67
2010 – 0,72
2011 – 0,75
2012 – 0,89
2013 – 0,87
źródło: GUS
***
Istotna jest struktura tych nakładów, a szczególnie – udział sektora prywatnego w nakładach na innowacje. W 2013 roku przedsiębiorstwa zainwestowały aż o 17,8 proc. więcej środków (o 950 mln zł) – łącznie 6,3 mld zł.
Nakłady sektora przedsiębiorstw na B+R w wartości nakładów wewnętrznych ogółem wzrosły w 2013 roku do 43,6 proc. (z 37,2 proc. w roku poprzednim). W zestawieniu unijnym, Polska awansowała na 10. miejsce.
Środowisko naukowe i biznes do niedawna nadawały na innych falach i nie mogły połączyć wysiłków. Granty trafiały głównie do środowiska naukowego, które dopiero później – często bez przekonania i wystarczającej motywacji – szukało możliwości komercjalizacji badań. W nowej perspektywie finansowej UE ma się to zmienić – pieniądze na innowacyjność będą trafiać przede wszystkim do firm, a te będą szukać partnerów z myślą o przełożeniu wyników badań czy wynalazku na sukces rynkowy.
Polski system zachęt dla B+R jest nadal mało efektywny. Jak stwierdza firma doradcza Deloitte, tylko „obiektywny, trwały i klarowny system ulg podatkowych pozwoliłby na wzrost nakładów ponoszonych przez firmy na B+R, ograni- czając jednocześnie ryzyko niepowodzenia badań”.
***
Zmiany nakładów na B+R w sektorze przedsiębiorstw
Rok / Wartość (mln zł) / Udział w finansowaniu B+R (proc.)
2010 – 2774 / 27
2011 – 3522 / 30
2012 – 5341 / 37
2013 – 6291 /44
Źródło: GUS
***
Zwiększa się liczba podmiotów, które prowadzą działalność badawczo-rozwojową lub zlecają ją innym firmom. W 2013 r. było ich łącznie 3122, tj. o 14,2 proc. więcej niż rok wcześniej. Rośnie też liczba aktywnych badawczo przedsiębiorstw, z 842 w 2009 roku do 2467 w 2013 roku. Towarzyszy temu rosnąca liczba osób zatrudnionych w działalności B+R.
***
Personel w działalności B+R według sektorów wykonawczych
Sektory wykonawcze / tys. osób / tys. EPC
Ogółem, w tym: 134,6 139,7 145,6 / 85,2 90,7 93,8
– przedsiębiorstw 26,7 32,4 38,0 / 19,5 25,8 30,2
– szkolnictwa wyższego 80,7 80,1 80,2 / 44,2 42,9 41,4
Źródło: GUS
/*EPC – ekwiwalent pełnego czasu pracy; jeden EPC oznacza jeden osoborok poświęcony wyłącznie na działalność B+R
***
W bieżącej perspektywie finansowej UE to właśnie przedsiębiorcy są głównymi beneficjentami programów pomocowych, a ich rola w budowie polskiej gospodarki opartej na wiedzy będzie rosła.
Strategie
Takie założenia wynikają ze Strategii innowacyjności i efektywności gospodarki „Dynamiczna Polska 2020”, który jest krajowym dokumentem rozwijającym Strategię Europa 2020. Programem wykonawczym do Strategii innowacyjności… jest Program Rozwoju Przedsiębiorstw do 2020 r. W nim również kładzie się nacisk na poprawę komunikacji pomiędzy sektorem nauki i przemysłem, zwiększenie zainteresowania obopólną współpracą oraz stworzenie systemu zachęt ze strony państwa, stymulujących rozwój tej współpracy.
Załącznikiem do Programu Rozwoju Przedsiębiorstw jest Krajowa Inteligentna Specjalizacja (KIS), zgodnie z zaleceniami UE. Zakłada się, że w KIS znajdą się te dziedziny do rozwoju, które mogą potencjalnie przynosić największą wartość dodaną oraz przewagę konkurencyjną krajów i regionów.
Polska określiła pięć obszarów specjalizacji obejmujących zakres wyznaczony przez KIS:
– ochrona zdrowia (zdrowe społeczeństwo)
– biogospodarka rolnospożywcza
– zrównoważona energetyka
– gospodarka odpadami i surowcami naturalnymi
– innowacyjne technologie i procesy przemysłowe
Nowa perspektywa finansowa UE przewiduje ponadto wzmocnienie roli instrumentów zwrotnych w stosunku do pomocy w formie dotacji, jak również rosnące znaczenie współpracy przedsiębiorstw z jednostkami naukowymi.
(PS)
***
Lepsi, czyli gorsi
• Polska awansowała w globalnym wskaźniku konkurencyjności (Global Competetivness Index), który wśród trzech kryteriów uwzględnia innowacyjność gospodarki. W rankingu 2013–2014 Polska zajęła 42. miejsce na 148 krajów, wyprzedzając już np. Czechy, Włochy, Portugalię, Słowenię czy Węgry.
• W rankingu „Innovation Union Scoreboard 2014”, opartego na 24 kryteriach (np. aktywność firm inwestujących w B+R, przedsiębiorczość, aktywa intelektualne, innowacyjność, efekty ekonomiczne), Polska spadła wśród krajów UE na 25. miejsce, ostatnie w grupie nazywanej „przeciętni innowatorzy”. W skali od 0 (najniższy poziom) do 1, oceniono nas na 0,3 punkty. Lider – Szwecja osiągnęła wskaźnik 0,78 pkt.
***
W trakcie sesji „Innowacje i rozwój – szansa na przełom w polskiej gospodarce”, która odbyła się w ramach Forum Zmieniamy Polski Przemysł 2015, powiedzieli:
Krzysztof Kurzydłowski, dyrektor Narodowego Centrum Badań i Rozwoju – Na pewno w szkolnictwie wyższym jest wiele do poprawienia, ale obraz się zmienia na korzyść niemal z semestru na semestr. Trudno jest jednak prowadzić użyteczne dla biznesu badania, jeżeli ze strony przemysłu nie ma sygnałów, jakie rozwiązania są oczekiwane, jakie problemy trzeba przezwyciężyć.
Bożena Lublińska-Kasprzak, prezes Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości – Program Operacyjny Inteligentny Rozwój jest nastawiony na to, by wzmacniać w polskich firmach chęć do rozwoju, do wdrażania innowacji. Możemy mówić, że fundusze unijne to są duże pieniądze i rzeczywiście są niemałe, ale w stosunku do naszych potrzeb są niewystarczające. Poza wsparciem finansowym najważniejszym zadaniem będzie sklastrowanie.
Herbert Wirth, prezes KGHM Polska Miedź – Trudno oczekiwać, by po stronie nauki leżały jak w sklepie konkretne projekty, konkretne rozwiązania. Droga do innowacyjności zaczyna się w firmie. Najpierw trzeba zdefiniować wizję firmy, to, jak widzi ona swoją przyszłość. Dopiero potem może poszukiwać rozwiązań służących realizacji tych zamierzeń.
Grażyna Henclewska, wiceminister gospodarki – Problemem było, jak wspierać przedsiębiorstwa, by stawały się bardziej konkurencyjne. Narzędziem, które to umożliwi, jest Krajowa Inteligentna Specjalizacja. Dziś na liście jest 18 takich specjalizacji. To, co chcieliśmy osiągnąć, tworząc taką listę, to większa koncentracja wsparcia i efektywniejsze wydatkowanie środków.
Piotr Voelkel, założyciel grupy kapitałowej VOX – Nauka i biznes żyją w świecie różnych wartości. Dla naukowca z pasją wartością jest samo odkrycie, a takie pojęcia jak marża czy zysk są dla niego zupełnie abstrakcyjne. Tymczasem dla przedsiębiorcy to są kluczowe sprawy.
Przemysław Ligenza, wiceprezes Urzędu Dozoru Technicznego – Ekonomizacja innowacji to nie tylko kwestia środków. Dziś problemem jest nie tylko to, jak łamać pewne przyzwyczajenia, tylko jaki produkt położyć na rynku. UDT ma swój wkład w Polską innowacyjność. Obserwujemy ten proces poprzez 1,1 mln urządzeń w konkretnych lokalizacjach. Oczekujemy odpowiedniego poziomu technicznego, wymuszamy jego wyższy poziom, jesteśmy więc poniekąd kreatorem innowacji.
Stefan Dzienniak, prezes Hutniczej Izby Przemysłowo-Handlowej – Na początku każdej innowacji jest człowiek. I tu pojawia się pytanie, czy nasze szkolnictwo jest obecnie w stanie ukształtować człowieka innowacji. Dzisiejszy młody człowiek umie obsługiwać komputer, ale jest „kaleką technicznym”.
Grzegorz Putynkowski, wiceprezes Centrum Badań i Rozwoju Technologii dla Przemysłu – Projekty badawczo-rozwojowe realizowane są w ostatecznym rozrachunku dla zysku. Ale uczestniczą w nich jednostki o zupełnie odmiennych kulturach organizacyjnych, o innych celach statutowych. W tym systemie brakuje elementu, który precyzowałby szczegółowe zasady takiej kooperacji i pomagał zbudować biznesplan, ale z uwzględnieniem także potrzeb partnera naukowego. Aby takie połączenie mogło być skuteczne, należy w pierwszej fazie zbudować optymalny model współpracy.
Patrycja Zielińska, wiceprezes Agencji Rozwoju Przemysłu – Innowacyjne projekty zawsze wiążą się z większym ryzykiem – staramy się to ryzyko równomiernie rozkładać. W ramach ARP Venture pod każdy projekt staramy się podpiąć inwestora branżowego. To oznacza nie tylko rozłożenie ryzyka, ale też wkład finansowy i kapitał intelektualny.
***
Forum Zmieniamy Polski Przemysł jest platformą wymiany myśli i poglądów między praktykami, teoretykami, politykami i osobami zaangażowanymi lub obserwującymi zmiany w przemyśle. Celem konferencji jest wspieranie pozytywnych zmian zachodzących w polskiej gospodarce, promocja tego, co sprzyja jej rozwojowi oraz zwrócenie uwagi na elementy krępujące swobodę wolnorynkowych działań.
Więcej informacji o Forum „Zmieniamy Polski Przemysł” można znaleźć pod adresem: http://www.wnp.pl/konferencje/2267.html
###
Informacje o Grupie PTWP SA:
Polskie Towarzystwo Wspierania Przedsiębiorczości powstało w Katowicach w 1995r. Specjalizuje się w tworzeniu zintegrowanych rozwiązań w obszarze komunikacji obejmujących wydawanie magazynów prasowych i specjalistycznych publikacji, budowę i zarządzanie portalami internetowymi, a także organizację kongresów, konferencji, seminariów i wydarzeń specjalnych oraz szkoleń, na czele z Europejskim Kongresem Gospodarczym – European Economic Congress (EEC) – jedną z najbardziej prestiżowych imprez odbywających się w Europie Centralnej.
Grupa PTWP SA jest wydawcą m.in.: Miesięcznika Gospodarczego Nowy Przemysł, czasopisma Rynek Spożywczy, miesięcznika Rynek Zdrowia i miesięcznika Farmer. Grupa PTWP SA posiada 70 proc. udziałów w PTWP-ONLINE Sp. z o.o., do której należą branżowe portale m.in.: wnp.pl, propertynews.pl, rynekzdrowia.pl, portalspozywczy.pl, dlahandlu.pl, rynekaptek.pl, portalsamorzadowy.pl, infodent.pl, pulsHR.pl, promocjada.pl, farmer.pl, serwis gieldarolna.pl.
Posiada 100 procent udziałów w spółkach Publikator i Publiaktor.pl, wydających tytuły takie jak: Dobrze Mieszkaj, Świat Łazienek i Kuchni, 100% Wnętrza, Meble Plus, Łazienka oraz dobrzemieszkaj.pl.
W kwietniu 2013 r. Grupa PTWP zadebiutowała na rynku NewConnect.
Zapraszamy na stronę www.ptwp.pl.
Dodatkowe informacje:
Marta Stach, Imago Public Relations
T. 32 608 29 85, M. 609 808 119